جشن تیرگان
جشن تیرگان ( تیرماه سیزده شو ) بر همه ایرانیان ، خصوصا مازنی ها مبارک باد .
به روز تير و مه تير ، عزم شادي کن که از سپهر ترا فتح و نصرت آمد تير
این جشن آئینی و بزرگ ،که مصادف با دوازدهم آبان ماه در تقویم شمسی ( سیزهم تیرماه در تقویم طبری یا به عبارتی روز تیر از ماه تیر در تقویم طبری ) می باشد ، بنا به روایات ، بازمانده از جشن و پایکوبی مردم ایران و خاصه طبرستان است ، بواسطه مجاهدت آرش کمانگیر در انداختن تیر از کمان و تعیین حدود و سرحد ایران و توران .
پس از کش و قوسهای فروان و جنگ و جدل بین منوچهر شاه و افراسیاب ، و به تبع آن هزیمت منوچهر شاه به نواحی آمل و عجز افراسیاب از شکست قطعی منوچهر شاه ، ناگزیر ، به صلح تن داده و مقرر می گردد که تیراندازی از سپاه ایران زمین ، با پرتاب تیری از فراز کوه های رویان ، مرز بین دو کشور را مشخص کند ، که هر آن کجا که تیر برزمین نشست و یا اصابت کرد ، مورد توافق دو پادشاه است .
از سپاه ایران ، آرش کمانگیر که صاحب آوازه بود در کمانگیری ، قبول مسئولیت کرده ، و چنان زهی از کمان می کشد ، که پس از پرتاب تیر ، بدنش از فشار وارده تکه تکه می گردد ، و آن تیر که از کوه رویان پرتاب کرد ، یک هزار فرسنگ ره پیمود و در اقصای خراسان ، میان فرغانه و تخارستان بر درخت گردویی نشست . هر چند غم شهادت آرش کمانگیر بر دل مردم سنگین می آمد ، اما مردم آن روز به دلیل پایان یافتن جنگی دوازده ساله و خروج افراسیاب و لشگر خونریزش به شادی و رقص و پایکوبی پرداخته و تا کنون نیز به پاسداشت این روز عظیم می پردازند .
در آنجاكه ناوك شود جاي گير ..........از اينجا بود ملك قسمت پذير
پس آرش سوي قبضه بازيد دست .........كمانرا بماليد و بگشاد شست
بينداخت تير و به پيمود گام ..........بر ايشان جهان ختم شد والسلام ..
مراسم ویژه تیرماه سیزده شو :
لال بازی :
یکی از رسوم ویژه ی این شب است ؛ شگون چوب خوردن از لال نیز از دیگر مراسم مخصوص این جشن است، به گونهای که در برخی از شهرها این مراسم به « لال شو = لال شب » معروف است. بدین ترتیب که شخصى که او را خوشقدم مىدانند، در این شب با لباس مبدل، دستمالی به سر بسته و صورتش را سیاه میکند و مانند لالها با کسی حرف نمیزند و چند نفر او را همراهی می کنند. این شخص که او را لال، لال مار و لال شیش میگویند با همراهی چند نفر وارد خانههای محل میشود و با چوب و ترکهای ( شوش یا شیش ) که از درخت داغداغان (تهدانه) در دست دارد ، ضربهای به ساکنان خانه میزند. او ( لال ) مخصوصاً به سراغ زنان نازا، حیوانات اهلی نازا، دختران شوهر نکرده، و درختان بی میوه می رود و با ترکه به آنها می زند. یک نفر از حاضران پا در میانی کرده و ضمانت می کند که مثلا : این زن یا آن درخت یا آن دختر را نزن. من ضمانت می کنم که باردار شود، میوه بدهد، به خانه شوهر رود. صاحب خانه ها، به آنان شیرینی، گندم برشته، برنج، گردو یا خوراکی دیگر می دهند و آمدن لال را به خانه و کاشانه خود به فال نیک می گیرند و باور دارند که «لال»هر کس را بزند تا سال دیگر مریض نمیشود در بعضی از نقاط مازندران پس از رفتن لال، صاحب خانه ترکه " توت شیشک " را ( که لال در همه ی خانه ها می گذارد) در بـین چوب های سقـف خانه گذاشته و معـتـقدند که برکت بام را زیاد و حیوانات موذی مثل موش و سوسک و ... را دفع می کند. در حین انجام این مراسم کسى نباید صحبت کند، زیرا جریمه مىشود.
يكي از مراسمي كه در اين جشن قابل اهميت است امير خواني و فال حافظ و اجراي موسيقي مي باشد .امير خواني را معمولا پيران دهكده و يا كساني كه از صداي خوبي برخوردار باشند اشعاري را از امير پازواري به صورت تك خوان و يا همخواني ني و آواز در گوشه هايي از رديف دشتي در دستگاه شور موسيقي ايراني اجرا مي كنند .
همنوازي سرنا و دهل از بعد از ظهر روز جشن شروع و تا پاسي از شب گذشته ادامه دارد.نواختن لـلـه وا (ني محلي)بخش مهمي ازاين جشن را به خود اختصاص مي دهد .
از رسم های دیگر تیرما سیزه شو فال گرفتن با دیوان حافظ است که در شهرها، روستاها و تقریباً همه خانه ها - حتی اگر لال هم به خانه نیاید - مرسوم است. در این شب ، برای همهً حاضران فرصتی است که خوب و بد نیت خود را از حافظ، که " به شاخ نبات " قسمش داده اند، جویا شوند. در روستاها و خانواده هایی که " حافظ خوان " نباشد، حاضران با دوبـیـتی خواندن، فال می گیرندودر بعضی جاها نیز مردم هر خانه دور هم جمع می شوند و به نقل داستان ها و قصه ها می پردازند
همچنين در روستاها نيز در غروب اين روزجوانان هم با در دست داشتن تركه اي بلندكه كيسه اي به انتهاي آن بسته شده است همراه كودكان به در خانه ها رفته وبا سر صدا وكوبيدن چوب به در خانه ها ولال بازي از صاحب خانه تقاضاي هديه مي كنند وبه آنها پول ,ميوه وشيريني داده مي شودودركوچه هابه همراه لال شروع به حركاتي موزون وخواندن اشعارمي نمايد.
آماده کردن خوراکیهای سیزدهگانه جشن را کامل می کند. با اشاره به واقعه ی تاریخی جنگ افراسیاب و در محاصره بودن مردم آن زمان پختن گندم و میوه خصوصا « به » یکی از رسوم ویژه ی این شب است . اساسا پذیرائی از میهمانان با آجیل و شیرینی و تنقلات که از نظر تنوع به سیزده برسد ؛ در این جشن مورد توجه قرار می گیرد. چون اين جشن در فصل پاييز با رسيدن ميوههاي جنگلي همچون زالزالك (وليك) ،ازگل (كنس) ، و زرشك و ديگر محصولات جنگلي همزمان مي باشد ميوه هاي فوق نيز تناول مي گردد .
جشن باستانی تیرماه سیزده شو ، جشنی است به بلندای تاریخ ایران زمین و بر همه شما ایرانیان فیروز باد .
ضمن تشکر از شما ، آنچه مرا بر آن داشت تا بتوانم کاری هر چند کوچک و ناچیز انجام دهم علاقه و دوست داشتن به کشور و وطنم گلیرد بوده و امیدرارم با کمک از خداوند مستعان و لطف و احسان شما دوستداران مرز و بوم ایرانی بتوانم این روستای کوچک و دوست داشتنی را به همه مردم ایران و جهان بشناسانم. لذا مستدعی است با پیشنهادات و انتقادات سازنده خود مرا دراین راه خطیر یاری فرمایید.شریعتمدار